Yaş Düzeltme (Küçültme-Büyütme) Davası

Yaş düzeltme nüfus müdürlüğünün maddi hatası sonucu yanlış yazılan doğum tarihinin yetkili ve görevli mahkeme aracılığı ile düzeltilmesi anlamına gelmektedir. Uygulamada  genellikle evlilik,askerlik,emeklilik,ehliyet,iş başvurusu gibi nedenlerle bu davanın açıldığı görülmektedir.

Yaş düzeltme davası, kişinin iddialarına bağlı olarak yaş küçültme ve büyütme şeklinde ikiye ayrılmaktadır. Ancak yaş küçültme ve büyütme iddialarını mahkemeye tek bir başlık altında sunulması, davaların yargılama aşamasında aralarında  farklılık olmaması sebebiyle “yaş düzeltme davası” başlığı altında incelenecektir.

Yaş düzeltme davası 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu madde 35 ve devamında düzenlenmiştir. Kanunun 35. maddesi “Kesinleşmiş mahkeme hükmü olmadıkça nüfus kütüklerinin hiçbir kaydı düzeltilemez ve kayıtların anlamını ve taşıdığı bilgileri değiştirecek şerhler konulamaz. Ancak olayların aile kütüklerine tescili esnasında yapılan maddî hatalar nüfus müdürlüğünce dayanak belgesine uygun olarak düzeltilir.” şeklindedir. İlgili maddede kütükte maddi hatadan kaynaklanan yanlış kayıtların düzeltilmesinin, dava açmadan önce nüfus müdürlüğüne başvurulması halinde mümkün olduğu belirtilmiştir.

Aynı kanunun 36.maddesinde ise kayıt düzeltmesinde ilgili usuller sıralanmıştır. Birinci fıkra a bendinde düzeltme isteyen kişilerin istemi veyahut resmi dairenin göreceği lüzum üzerine  Cumhuriyet Savcıları tarafından açılabileceği belirtilmiştir. Bir diğer 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 218.maddesi ikinci fıkrası ile “Kovuşturma evresinde mağdur veya sanığın yaşının ceza hükümleri bakımından tespitiyle ilgili bir sorunla karşılaşılması halinde; mahkeme, ilgili kanunda belirlenen usule göre bu sorunu çözerek hükmünü verir.” şeklindeki düzenleme ile ceza mahkemelerine mağdur veya sanığın yaş düzeltilmesi hususunda kanun koyucu tarafından  özel bir düzenleme ile ek yetki verilmiştir.

YAŞ DÜZELTME DAVASI ŞARTLARI

Yaş düzeltme davası açabilmek için bir takım şartların mevcut olması gerekir. Davayı açtıktan sonra ret sonucu ile karşılaşılmaması için aşağıda saymış olduğumuz şartlar dikkate alınmalıdır. Yaş düzeltme davasının şartlarını şu şekilde sıralayabiliriz;

• Öncelikle davayı açan kişinin haklı bir nedeninin bulunması ,davayı açmakta hukuki yararının bulunması
• Doğumun hastanede veyahut doğumevinde(resmi kurumda ) gerçekleşmemiş olması
• Kişinin dış görünüşünün beyan ettiği yaşa uygun olması
• Yaş değişikliği talep eden kişi ile annesi arasında uygun yaş farkının bulunması
• Talep edilen tarihin anne ve babanın ölüm tarihinden önce olması
• Kişinin beyan ettiği yaşta aynı anneden doğan kardeşinin bulunmaması
• Kardeşler arası 180 günlük süre olması
• Kişi yaşını büyütmek istiyorsa, büyütmek istediği yaşta olan kardeşi bulunmamalı veya var ise ikizlik durumunun ispatlanması
• Kişi yaşını küçültmek istiyorsa, nüfusa yazım gününden daha önceki bir tarihte doğduğunu iddia etmemeli
• Kişinin nüfusta kayıtlı olması
• Daha önce yaş düzeltim yapılmamış olması
• Eğer vekil ile takip ediliyorsa vekilin “özel temsil yetkisinin” bulunması gerekmektedir.

YAŞ DÜZELTME DAVASINDA GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME

Yaş düzeltim davalarında görevli mahkeme Nüfus Kanunu 36.maddesinde belirtildiği üzere Asliye Hukuk Mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise yaş düzeltim talebinde bulunan yani davacının yerleşim yeridir.

YAŞ DÜZELTME DAVASI KİMLERE KARŞI AÇILIR?

Kişinin hukuk davasında açmasının iki yolu vardır. Öncelikle yaş düzeltmek isteyen kişi ergin ise kendisi, ergin değilse velisi ya da vasisi açabilir. İkinci olarak  ilgili resmi dairenin göstereceği lüzum üzerine ya da resen Cumhuriyet savcısının soruşturma aşamasında duyacağı ihtiyaç nedeniyle açılır. Davalı olarak gösterilmesi gereken taraf davacının yerleşim yerinde bulunan  Nüfus Müdürlüğüdür.

YAŞ DÜZELTME DAVASINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

Kişinin yaşı,kişisel hakkın doğumunda,hüküm ifade etmesinde ve kullanılmasında önemli bir husustur. Bu nedenle kişinin yaşını kullanmasında ortaya çıkan eksikliklerin, engellerin hukuk yoluyla giderilmesi hukuk devletinin gerektirdiği bir haktır. Yaş düzeltim davası niteliği gereği içerisinde kamusal yarar barındırır. Hakim maddi gerçeği tespit etmek için tarafların sunmuş olduğu delillerle bağlı değildir. Hakim kendiliğinden araştırma yetkisini kullanarak gerekli delilleri toplar. Ancak tarafların isteği üzerine tanık dinlenebilir. Mahkeme tarafından ilgili kurumlara müzekkere yazılması suretiyle kişiye ait nüfus kayıt örnekleri getirtilir, anne-baba, kardeşlere ilişkin araştırma yapılır, davacı duruşmada hazır bulundurularak dış görünüşü ile beyan ettiği yaşa uygunluğu hakim tarafından incelenir, gerekli görülürse “kemik testi” raporu Adli Tıp kurumundan istenmektedir.

YAŞ DÜZELTME DAVASINDA YARGILAMA SÜRECİ

Kişinin iddiası doğrultusunda  yetkili ve görevli mahkemede dava açması sonucu süreç 4 ila 9 ay arasında değişiklik göstermektedir. Mahkemenin Adli Tıp Kurumundan kemik tespitine ilişkin raporun kuruma gitmesi, cevabın gelmesi süreçleri de dikkate alındığında  sürecin daha da uzaması söz konusu olabilmektedir. Her ne kadar yaş düzeltim davalarında avukat ile temsil olunma zorunluluğu bulunmasa da yargılama sürecinin avukat tarafından hızlı ve etkin bir şekilde takip edilmesi,  usule ilişkin işlemlerin doğru şekilde gerçekleştirilmesi hak kaybına uğramamanız açısından önemlidir.